Local Body Elections : సర్పంచ్ ఎన్నికలకు రిజర్వేషన్స్ ఎలా ఖరారు చేస్తారంటే?

Local Body Elections : తెలంగాణలో గత ఏడాదిన్నరగా ఊరిస్తూ వస్తున్న గ్రామపంచాయతీ ఎన్నికలకు సంబంధించి రిజర్వేషన్ల ప్రక్రియ దాదాపు పూర్తయింది.. 42 శాతం బీసీ రిజర్వేషన్‌తో ఎన్నికలకు వెళ్తామనుకున్న ప్రభుత్వానికి కోర్టు షాక్‌ ఇవ్వడంతో పాత రిజర్వేషన్‌ విధానంలోనే ఎన్నికలకు వెళ్లాలని ప్రభుత్వం భావిస్తోంది. దీనిలో భాగంగా బీసీలు, ఎస్సీ, ఎస్టీలు, మహిళలకు రిజర్వేషన్లు ఎలా ఖరారు చేయాలన్న విషయమై విధివిధానాలను ఖరారు చేస్తూ  రాష్ట్ర ప్రభుత్వం శనివారం జీవో(నెంబరు 46) జారీచేసింది. కాగా రిజర్వేషన్‌పై కసరత్తు చేసిన జిల్లా కలెక్టర్లు, ఆర్డీవోలు, ఎంపీడీవోలు తక్షణమే జీవోకు అనుగుణంగా చకచకా రిజర్వేషన్ల ఖరారు ప్రక్రియను పూర్తి చేసినట్లు తెలుస్తోంది. కొన్ని జిల్లాల్లో అక్కడక్కడా మాత్రం కొన్ని  పెండింగ్‌లో  ఉన్నవి త్వరలోనే పూర్తి చేస్తారు. తప్పరిసరి పరిస్థితుల్లో ఎక్కడైనా రిజర్వేషన్ల ఖరారులో లాటరీ పద్ధతిని అనుసరించాల్సి వస్తే అన్ని రాజకీయ పార్టీలకు సమాచారం ఇచ్చి వారి సమక్షంలోనే డ్రా తీయడం చేస్తారు. ఆదివారం రాత్రికల్లారిజర్వేషన్ల ఖరారు ప్రక్రియను పూర్తి చేయడానికి అధికారులు కసరత్తు చేస్తున్నారు.ఇక ఆ వెంటనే ఖరారైన రిజర్వేషన్ల వివరాలను తెలుపుతూ జిల్లాల వారీగా కలెక్టర్లు ఎక్కడికక్కడ గెజిట్‌లు జారీ చేస్తారని చెప్తున్నారు. 2018 నాటి పంచాయతీరాజ్‌ చట్టం ఆధారంగా ఎస్సీ, ఎస్టీ, బీసీలకు రిజర్వేషన్లు కేటాయించే అవకాశం ఉంటుంది. 

మరోవైపు ప్రధాన రాజకీయ పార్టీలన్నీ పంచాయతీ ఎన్నికలకు సిద్ధంగా ఉన్నాయి. అధికార కాంగ్రెస్‌, ప్రతిపక్ష బీఆర్‌ఎస్‌, బీజేపీలు కూడా పంచాయతీ ఎన్నికలకు కార్యాచరణ ప్రణాళికను రూపొందించుకుంటున్నాయి. ఎస్టీ, ఎస్సీ, బీసీ, జనరల్‌, మహిళ... వరుసగా సుప్రీంకోర్టు ఆదేశాల మేరకు ఏర్పాటు చేసిన డెడికేటెడ్‌ కమిషన్‌ సిఫార్సుల ఆధారంగా ఎస్టీ, ఎస్సీ, బీసీ, మహిళా రిజర్వేషన్ల కేటాయింపునకు అనుసరించాల్సిన విధానాన్ని ప్రభుత్వం విడుదల చేసిన జీవో నెం.46లో స్పష్టంగా పేర్కొన్నారు.

 ఎన్నికల్లో 42 శాతం బీసీ రిజర్వేషన్‌తో వెళ్లాలనుకున్న ప్రభుత్వానికి కోర్టు మొట్టికాయలు వేయడంతో మొత్తం రిజర్వేషన్లు (ఎస్టీ, ఎస్సీ, బీసీ) కలిపి 50 శాతం మించకుండా స్థానాలను ఖరారు చేయాలని కోర్టు ఆదేశించింది. సర్పంచులు, వార్డు సభ్యుల రిజర్వేషన్లలో రొటేషన్‌ పద్ధతిని కచ్చితంగా అమలు చేయాలని స్పష్టం చేసింది. దీని ప్రకారం 2019 ఎన్నికల్లో రిజర్వుడుగా ప్రకటించిన వాటిని కాకుండా ఈసారి కొత్త స్థానాలను రిజర్వు చేస్తారు. ఎక్కడైనా ఇలా వీలు కానప్పుడు లాటరీ పద్ధతిన కూడా రిజర్వేషన్లు ఖరారుచేసే వెసులుబాటు కల్పించారు. సర్పంచి స్థానాల రిజర్వేషన్లకు సంబంధించి ఎస్టీ, ఎస్సీలకు 2011 జనాభా లెక్కలను  పరిగణనలోకి తీసుకుంటారు. బీసీలకు మాత్రం 2024 కులగణన ఆధారంగా రిజర్వేషన్లు ఖరారు చేయనున్నారు. వార్డు సభ్యుల విషయంలో ఎస్టీ, ఎస్సీ, బీసీ వర్గాల మొత్తానికి 2024 కులగణన జనాభాను ఆధారంగా తీసుకుని రిజర్వేషన్లు కేటాయిస్తారు. ఈ ప్రక్రియ ద్వారా గ్రామ పంచాయతీ ఎన్నికల రిజర్వేషన్లు మరింత పారదర్శకంగా, చట్టబద్ధంగా జరుగుతాయని ప్రభుత్వం స్పష్టం చేసింది. ఈ విధంగా రిజర్వేషన్ల అమలుకు వీలుగా పంచాయతీరాజ్‌ చట్టం 2018లోని సెక్షన్‌ 9, 17, 146, 147, 175, 176లను సవరణ చేశారు.

  రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్‌ 243 ఎం(1) ప్రకారం పంచాయతీరాజ్‌ చట్టంలోని కొన్ని అంశాలు షెడ్యూల్‌ ప్రాంతాలకు (5వ షెడ్యూల్‌ ప్రాంతాలు) వర్తించవు. షెడ్యూల్డ్‌ ప్రాంతాల్లో ఎస్టీలకు మొత్తం సీట్లల్లో సగం కంటే తక్కువగా రిజర్వేషన్లు ఉండరాదని నియమం ఉంది. అంతేకాకుండా ఈ ప్రాంతాల్లోని గ్రామ పంచాయతీల సర్పంచి పదవులు తప్పనిసరిగా ఎస్టీలకే రిజర్వ్‌ చేయనున్నారు. ఏ గ్రామ పంచాయతీలోనైతే 100 శాతం జనాభా ఎస్టీలే ఉంటారో ఆ గ్రామ పంచాయతీలోని అన్ని వార్డులు, సర్పంచి పదవులు పూర్తిగా ఎస్టీలకే కేటాయిస్తారు.మొదట ఎస్టీ జనాభా నిష్పత్తి అత్యధికంగా ఉన్న గ్రామ పంచాయతీలు/వార్డులను గుర్తించి రిజర్వ్‌ చేయాల్సిన సంఖ్య మేరకు స్థానాలను కేటాయిస్తారు. 

ఇక ఎస్టీలకు కేటాయించిన స్థానాలకు మినహాయించి, మిగిలిన స్థానాల్లో ఎస్సీ జనాభా నిష్పత్తి అధికంగా ఉన్న స్థానాలను ఆ వర్గానికి కేటాయించడం చేస్తారు.  ఇక ఎస్టీ, ఎస్సీలకు కేటాయింపు ముగిసిన తర్వాత  మిగిలిన స్థానాల్లో బీసీ జనాభా అధికంగా ఉన్న స్థానాల్లో ఆ వర్గాలకు కేటాయిస్తారు. ఎస్టీ, ఎస్సీ, బీసీ కేటగిరీలకు రిజర్వ్‌ చేసిన తర్వాత మిగిలిన స్థానాలను అన్‌ రిజర్వ్డ్‌ కేటగిరీగా పరిగణిస్తారు. ఎస్టీ, ఎస్సీ, బీసీ, అన్‌-రిజర్వ్డ్‌డ్‌ కేటగిరీలలోని మొత్తం పదవుల్లో సగం మహిళలకు రిజర్వ్‌ చేస్తారు. గత ఎన్నికల్లో మహిళలకు రిజర్వ్‌ చేసిన వార్డులు/గ్రామ పంచాయతీలను ఈసారి సాధ్యమైనంత వరకు అదే కేటగిరీకి రిజర్వ్‌ చేయకుండా మార్చే అవకాశం ఉంది.  మహిళా రిజర్వేషన్ల సంఖ్య లెక్కింపులో 0.5 కంటే తక్కువ ఫ్రాక్షన్‌ను సున్నా (0)గా పరిగణించాలి. ఉదాహరణకు 3.5 అయితే.. 3గా లెక్కించాలి. ఇలా అవరోహణ కేటాయింపులు చేసిన తర్వాత మిగిలిన వార్డులు/గ్రామపంచాయతీలను మహిళలకు కేటాయించడం కోసం లాటరీ పద్ధతిని అనుసరిస్తారు.

గ్రామ పంచాయతీ ఎన్నికల్లో ఎస్టీ, ఎస్సీ, బీసీ రిజర్వేషన్లు కలిపి 50 శాతానికి మించకుండా చూడాలి.  ఇక 2019 ఎన్నికల్లో రిజర్వేషన్లు ఖరారు అయ్యి ఆ పదవులకు ఎన్నికలు జరగని పక్షంలో ఆ రిజర్వేషన్లను యథాతథంగా కొనసాగిస్తారు.తెలంగాణ పంచాయతీరాజ్‌ చట్టం 2018లోని సెక్షన్‌ 9ప్రకారం వార్డు రిజర్వేషన్లపై ఎంపీడీవో నిర్ణయం తీసుకుంటారు. ఇక సెక్షన్‌ 17 ప్రకారం రెవెన్యూ డివిజనల్‌ అధికారి(ఆర్డీవో) సర్పంచి పదవుల రిజర్వేషన్లను ఖరారు చేయడానికి అవకాశం ఉంది. వార్డుల మాదిరిగానే జనాభా నిష్పత్తి ప్రకారం గ్రామ పంచాయతీలను అవరోహణ క్రమంలో గుర్తించి.. గత ఎన్నికల్లో రిజర్వ్‌ అయిన స్థానాలను మినహాయించి ఆయా కేటగిరీ రిజర్వేషన్ల సంఖ్య పూర్తయ్యే వరకు రొటేషన్‌ పద్ధతిలో కేటాయింపు చేస్తారు.